Zatrudnienie na czas określony

Co do zasady pracownicy powinni być zatrudniani na stałe. Istnieją jednak sytuacje, w których możliwe jest zatrudnienie tymczasowe. Zatrudnienie na czas określony powinno trwać tylko przez ograniczony okres. 

Kiedy dozwolone jest zatrudnienie na czas określony?

Główną zasadą jest zatrudnianie pracowników na stałe. Tymczasowe zatrudnienie jest dozwolone jedynie w określonych przypadkach, na przykład:

  • gdy niektórzy z pracowników są tymczasowo nieobecni (zastępstwo),
  • w ramach praktyk zawodowych lub
  • gdy istnieje potrzeba zatrudnienia dodatkowych pracowników do pracy o „charakterze tymczasowym”.

Warunek tymczasowego charakteru pracy oznacza na przykład, że w danym okresie występuje większa ilość pracy. Innym przykładem może być sytuacja, gdy zadania do wykonania w określonym czasie różnią się od standardowych obowiązków firmy.

Uwaga: Do 1 lipca 2022 r. obowiązywała zasada, która dawała firmom ogólną możliwość zatrudniania na czas określony na okres jednego roku. Przepis ten został zniesiony.

Jeśli firma ma prawo do zatrudnienia na czas określony, może zatrudnić pracownika tymczasowego bezpośrednio w swojej firmie.

Przykłady sytuacji, w których praca ma charakter tymczasowy

Zapotrzebowanie na dodatkową siłę roboczą może pojawić się na skutek:

  • nagłych wzrostów obciążenia pracą lub okresów, w których nie można przewidzieć ilości pracy,
  • awarii systemów elektronicznych wymagających natychmiastowego wsparcia, aby uniknąć zakłóceń w produkcji, dostawach lub usługach.

Sezonowe wzrosty zapotrzebowania dotyczą m.in.:

  • zbiorów owoców, warzyw i ich przetwarzania w przemyśle spożywczym,
  • pracy w gastronomii w sezonie letnim,
  • dodatkowego zatrudnienia w handlu detalicznym w okresie świątecznym,
  • zwiększonego zapotrzebowania na pracowników w branży turystycznej w szczycie sezonu.

Zdarza się, że firma tymczasowo potrzebuje specjalistycznej wiedzy, której nie posiada wewnętrznie, i praca ta różni się od standardowej pracy wykonywanej w firmie.

Przykładem może być firma ciesielska, która przez pewien okres potrzebuje elektryka do realizacji konkretnego projektu.

Zatrudnienie tymczasowe w ramach projektów jest uzasadnione, gdy praca ma określony czas trwania i nie jest częścią stałych obowiązków firmy. Jeśli firma realizuje kolejne podobne projekty jeden po drugim, może to oznaczać stałe zapotrzebowanie na pracowników, co sugeruje konieczność zatrudnienia na czas nieokreślony.

Inne rodzaje zatrudnienia na czas określony

Zastępstwo w przypadku tymczasowej nieobecności pracowników

Można zatrudnić pracowników na zastępstwo, jeśli niektórzy z własnych pracowników firmy są tymczasowo nieobecni na przykład z powodu:

  • choroby
  • urlopu
  • okresu wakacyjnego

  • Praktyki zawodowe, czyli praca wykonywana w ramach edukacji. Przykładem praktyk zawodowych jest staż dla lekarzy. Nie dotyczy to standardowego szkolenia nowego pracownika.
  • Programy rynku pracy organizowane przez NAV (Norweski Urząd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) lub we współpracy z nim. Z założenia ma to być praca, która pomaga  osobom wejść na rynek pracy lub do niego powrócić.
  • Niektóre stanowiska w sporcie, np. sportowcy, trenerzy, sędziowie i inni liderzy w organizacjach sportowych.
  • Niektóre stanowiska w dziedzinie sztuki, badaniach naukowych lub sporcie – zgodnie z umowami zbiorowymi między ogólnokrajowymi organizacjami pracowników a pracodawcami.
  • Stanowiska na kadencję dla kadry kierowniczej na najwyższym szczeblu w firmie.

Kiedy zatrudnienie na czas określony jest niezgodne z prawem?

Zatrudnienie na czas określony jest niezgodne z prawem, jeśli nie istnieje rzeczywista potrzeba tymczasowej siły roboczej. Przykłady nielegalnego zatrudnienia:

  • używanie umów na czas określony do zaspokojenia stałego zapotrzebowania na pracowników
  • prowadzenie działalności projektowej, w której jeden projekt następuje po drugim, a zakres zadań jest taki sam przy każdym kolejnym projekcie
  • przewidywalne i regularne wahania obciążenia pracą.

Pracownik może mieć prawo do zatrudnienia na czas nieokreślony, jeśli pracodawca zatrudnia go tymczasowo bez uzasadnionej potrzeby.

Mogą wystąpić sytuacje, w których pracodawca i pracownik nie zgadzają się co do tego, czy pracownik ma prawo do stałego zatrudnienia. W takim przypadku pracownik musi samodzielnie wystąpić na drogę sądową i dochodzić prawa do zatrudnienia na czas nieokreślony. To sąd oceni, czy zatrudnienie na czas określony było zgodne z prawem czy nie. Jeśli okaże się, że pracownik był nielegalnie zatrudniony tymczasowo, sąd może orzec, że powinien otrzymać umowę na czas nieokreślony. Pracownik może również wszcząć postępowanie sądowe po zakończeniu zatrudnienia tymczasowego.

Jak długo może trwać zatrudnienie tymczasowe?

Zatrudnienie tymczasowe zawierane jest na określony czas i kończy się zgodnie z ustaloną umową.

Jeśli zatrudnienie tymczasowe trwa nieprzerwanie przez dłuższy czas, może to oznaczać, że potrzeba zatrudnienia pracownika ma charakter stały. Dlatego Kodeks pracy przewiduje, że pracownik tymczasowy ma prawo do stałego zatrudnienia po trzech latach ciągłej pracy na umowie na czas określony.

Warunki uzyskania prawa do stałego zatrudnienia:

  • pracownik był zatrudniony tymczasowo przez więcej niż trzy lata, oraz
  • podstawą zatrudnienia jest zastępstwo, praca o charakterze tymczasowym lub połączenie tych dwóch podstaw

Przed 2024 rokiem obowiązywała zasada wyjątku, zgodnie z którą pracownik musiał być zatrudniony tymczasowo nieprzerwanie przez cztery lata na podstawie pracy o „charakterze tymczasowym”, aby mieć prawo do stałego zatrudnienia. Przepis ten został zniesiony z dniem 1 stycznia 2024 roku.

Dla umów na czas określony zawartych po 1 stycznia 2024 roku obowiązuje limit trzech lat dla pracy o tymczasowym charakterze.

Pracownicy, którzy zostali zatrudnieni na czas określony po 1 stycznia 2024 roku z powodu tymczasowego charakteru pracy, takiej jak prace sezonowe lub krótkotrwałe i wyraźnie określone nagłe wzrosty obciążenia pracą, podobnie jak wszyscy inni pracownicy zatrudnieni na czas określony mają prawo do stałego zatrudnienia, jeśli stosunek pracy trwa dłużej niż trzy lata.

Dla umów na czas określony zawartych przed 1 stycznia 2024 roku nadal obowiązuje limit czterech lat dla pracy o tymczasowym charakterze.

Dla pracowników, którzy zostali zatrudnieni na czas określony przed 1 stycznia 2024 roku z powodu tymczasowego charakteru pracy, nadal obowiązuje górna granica czterech lat. Pracownik ma prawo do stałego zatrudnienia, jeśli stosunek pracy trwa dłużej niż cztery lata.

Umowa na czas określony wygasa po upływie okresu określonego w umowie. Jeśli pojawi się krótkotrwała potrzeba jej przedłużenia, zmiana ta musi zostać zawarta w formie pisemnego aneksu do początkowej umowy. Całkowity czas trwania stosunku pracy (wraz z przedłużeniami) musi pozostawać w granicach prawnie dopuszczalnych dla zatrudnienia tymczasowego.

Jeśli pracownik ma krótkie przerwy między kolejnymi umowami na czas określony w tej samej firmie, zatrudnienie może zostać uznane za ciągłe. Jeżeli oczywiste jest, że pracodawca celowo stosuje przerwy między umowami, aby ominąć zasadę trzech lat, pracownik może mieć prawo do stałego zatrudnienia. W takim przypadku ostateczna decyzja należy do sądu.

W przypadku zatrudnienia na czas określony okres próbny nie może być dłuższy niż połowa okresu zatrudnienia.

Nieobecność pracownika nie jest odliczana przy obliczaniu łącznego okresu zatrudnienia. Przyczyną nieobecności może być np. choroba lub urlop.

Zatrudnienie na czas określony kończy się automatycznie po upływie okresu określonego w umowie. Jeśli jednak umowa ma zostać rozwiązana przed upływem ustalonego okresu, obowiązują standardowe przepisy dotyczące wypowiedzenia.

Pracodawcy muszą konsultować zatrudnienie tymczasowe z przedstawicielami pracowników

Pracodawcy są zobowiązani do konsultowania stosowania zatrudnienia tymczasowego z przedstawicielami pracowników co najmniej raz w roku. Konsultacje powinny obejmować:

  • podstawy zatrudnienia tymczasowego
  • zakres zatrudnienia tymczasowego
  • wpływ na środowisko pracy.

Przedstawicielami pracowników mogą być: przedstawiciele związków zawodowych, inspektorzy BHP, komitety ds. środowiska pracy lub inni wybrani reprezentanci pracowników.

Państwowa Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet) ma prawo nadzorować, czy konsultacje są przeprowadzane.

Pisemna umowa o pracę dla każdego stosunku pracy

Każdy pracownik, niezależnie od czasu trwania zatrudnienia, musi otrzymać pisemną umowę o pracę. Nie ma wyjątków od tej zasady, a wymóg ten obowiązuje niezależnie od długości trwania stosunku pracy.

W przypadku zatrudnienia na czas określony pisemna umowa o pracę musi być gotowa najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, jeśli:

  • okres zatrudnienia jest krótszy niż miesiąc
  • pracownik jest wynajmowany przez agencję pracy tymczasowej.

To pracodawca ma obowiązek sporządzenia umowy o pracę.

Umowa musi zawierać informację, że zatrudnienie jest tymczasowe

Pisemna umowa o pracę musi zawierać informację, że zatrudnienie jest tymczasowe.

Pisemna umowa o pracę musi zawierać informacje, że stosunek pracy jest tymczasowy. Jeśli nie zawiera takich informacji, należy uznać, że pracownik jest zatrudniony na czas nieokreślony, chyba że coś innego zostanie wysoce uprawdopodobnione. Podstawa prawna: § 14-6, ust. 3 Kodeksu pracy (Arbeidsmiljøloven).

Kto ma pierwszeństwo przy ponownym zatrudnieniu?

Pracownik, który zostaje zwolniony lub nie otrzymuje nowych zleceń z powodu redukcji etatów, ma pierwszeństwo przy ponownym zatrudnieniu. Oznacza to, że pracodawca ma obowiązek zatrudnić tę osobę, jeśli ponownie potrzebuje pracowników.

Jednak pierwszeństwo nie dotyczy pracowników zatrudnionych na zastępstwo (vikariat).